Wereldwijd zijn er regelmatig tekorten aan geneesmiddelen en deze tekorten raken Nederlandse patiënten, voorschrijvers en zorgverleners. In opdracht van het ministerie van VWS heeft het Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen (LCG) een lijst met geneesmiddelen opgesteld die voor de Nederlandse gezondheidszorg van groot belang zijn. 

Twee lijsten: volwassenen en kinderen 

In afstemming met zorgverleners zijn twee overzichten opgesteld van geneesmiddelen die in de Nederlandse gezondheidszorg van groot belang zijn, één gericht op volwassenen en één gericht op kinderen. Op 6 november 2024 is de Nederlandse lijst van kritieke geneesmiddelen aan de minister van VWS overhandigd.  

Voor dit (eerste) overzicht van geneesmiddelen is op basis van (inter)nationale bronnen en een toets door Nederlandse zorgverleners aangegeven welke middelen belangrijk zijn voor de Nederlandse gezondheidszorg. De volwassenlijst is beoordeeld door eerstelijns- en tweedelijnspartijen. De huidige versie van de kinderlijst is gebaseerd op input vanuit het tweedelijnsperspectief. 

De lijst is bedoeld om inzicht te bieden in geneesmiddelen die het meest kritiek lijken te zijn wanneer de beschikbaarheid ervan in het geding komt. De lijst bevat zowel specialistische als eerstelijnsgeneesmiddelen. De Nederlandse lijst van kritieke geneesmiddelen is een instrument dat het ministerie van VWS kan helpen bij het richten en prioriteren van beleid op het gebied van de beschikbaarheid van geneesmiddelen voor de Nederlandse markt. 

Veelgestelde vragen

De lijst geeft een (eerste) overzicht van geneesmiddelen waarvan op basis van (inter)nationale bronnen en een toets door Nederlandse zorgverleners is aangegeven welke middelen belangrijk zijn voor de Nederlandse gezondheidszorg. De lijst is bedoeld om inzicht te bieden in geneesmiddelen die het meest kritiek lijken te zijn wanneer de beschikbaarheid ervan in het geding komt. De lijst bevat zowel specialistische als eerstelijnsgeneesmiddelen. 

De lijst is opgesteld door een multidisciplinaire projectgroep, Het is daarmee een beargumenteerd advies waarbij diverse (vertegenwoordigers van) zorgverleners constructief hebben bijgedragen aan de totstandkoming.   

De projectgroep voor de volwassenlijst bestaat uit de Federatie Medisch Specialisten (FMS), Nederlandse Vereniging van ZiekenhuisApothekers (NVZA), Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) en Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). Daarnaast zijn Verenso en NVAVG als agendalid betrokken geweest bij dit proces.  

De kinderlijst is samengesteld en beoordeeld door FMS, NVZA, Nederlands Kenniscentrum Farmacotherapie bij Kinderen (NKFK Kinderformularium). De huidige versie van de kinderlijst is gebaseerd op input vanuit het tweedelijnsperspectief. De Kinderlijst is niet beoordeeld door KNMP en NHG.

De projectgroep en het algehele proces werd begeleid door adviseurs van het Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen (LCG).

Deelnemers aan de projectgroep hebben het perspectief van hun achterban zoveel mogelijk proberen te representeren, maar zijn niet verantwoordelijk voor de uitvloeiende beleidsvoorstellen van het ministerie van VWS.

Bij het ministerie van VWS bestaat de behoefte aan inzicht welke geneesmiddelen voor Nederland onmisbaar zijn. Het ministerie VWS heeft het Landelijk Coördinatiecentrum Geneesmiddelen (LCG) gevraagd om in samenwerking met zorgverleners een lijst op te stellen met kritieke geneesmiddelen voor volwassenen en kinderen. Op de lijst staan geneesmiddelen die van belang zijn in een situatie waarin normaal medisch/farmaceutische zorg gegeven wordt. Met de lijst wil het ministerie kunnen bepalen óf en wanneer aanvullende beleidsinzet proportioneel en noodzakelijk is, aansluitend bij de Nederlandse behandelpraktijk.  

Door het ministerie is expliciet gevraagd om twee lijsten, een volwassenlijst en een specifieke lijst gericht op kinderen. Geneesmiddelen die geschikt zijn voor volwassenen zijn niet per definitie ook geschikt voor kinderen.

Een geneesmiddel wordt als kritiek beschouwd als een tekort van het geneesmiddel direct of op korte termijn leidt tot onomkeerbare schade voor de patiënt en/of de algehele bevolking of middelen noodzakelijk zijn voor normaal maatschappelijk verkeer. De criteria bij de beoordeling (vitaal, essentieel, noodzakelijk) volgen de ernst van consequenties als geneesmiddelen niet beschikbaar zijn: 

  • Vitaal: geneesmiddelen die onmiddellijk (binnen enkele uren) of op korte termijn (binnen 48 uur) nodig zijn, anders leidt dit tot mortaliteit; 
  • Essentieel: ontbreken van het geneesmiddel leidt binnen 3 dagen tot 3 maanden tot mortaliteit of sterk verhoogd ziektelast in de algemene bevolking of voor een patiënt(engroep); 
  • Noodzakelijk: geneesmiddelen die nodig zijn om het maatschappelijk verkeer binnen Nederland te waarborgen.

Ja. De huidige lijst moet beschouwd worden als de eerste versie. Bovendien is het een dynamische lijst. Reflecties op de huidige lijst en toekomstige ontwikkelingen (nieuwe geneesmiddelen of nieuwe veiligheidsdata over oudere middelen) kunnen van invloed zijn op de samenstelling van de lijst. Het streven is om periodiek de lijst te updaten. Het ritme en de vorm waarin dit zal gebeuren moet nog worden afgestemd met het ministerie van VWS. 

Met normaal maatschappelijk verkeer wordt een situatie bedoeld waarin normale medisch/farmaceutische zorg gegeven wordt. We spreken hier dus niet van een crisissituatie zoals een oorlog of pandemie.  

Voor patiënten en zorgverleners verandert er niets. Alle geneesmiddelen op deze lijst blijven zoals gebruikelijk beschikbaar en kunnen gewoon worden voorgeschreven, ter hand gesteld en gebruikt.

Op basis van bestaande lijsten (zoals WHO, EU, SWAB, Ambulance, NHG Spoedlijst, NHG Formularium, Kinderformularium, NEODOSE, etc) zijn voorstellen gedaan voor kritieke middelen. Deze voorstellen zijn getoetst door diverse groepen zorgverleners – voorschrijvers en apothekers. We menen daarmee een gedragen lijst te kunnen presenteren. 

Bij alle middelen die op de lijst staan, is er een aanleiding en argumentatie geweest om deze op de lijst te zetten. De lijst is echter niet compleet. Het kan zijn dat een middel niet – of nog niet – als vitaal, essentieel of noodzakelijk is beoordeeld. We missen beoordelingen van enkele groepen zorgverleners. Er kan sprake zijn van nieuwe middelen of voortschrijdend inzicht bij de beoordeling. Aanpassingen zijn mogelijk, daarom spreken we van een dynamische lijst.

De lijst geeft geen behandeladviezen en doet geen uitspraken over de effectiviteit of therapeutische meerwaarde van individuele geneesmiddelen. Het kan ook niet rechtstreeks ingezet worden als instrument voor preferentiebeleid, prijsbeleid of ander beleid waarbij keuzes binnen en tussen geneesmiddelengroepen gemaakt moeten worden.

Voor het afstemmen van mogelijke beleidsmaatregelen op (onderdelen van) deze lijst vragen de partijen die deze lijst hebben opgesteld dan ook met klem dat samen met beroepsbeoefenaren en beroepsverenigingen naar de middelen en de voorgenomen maatregelen wordt gekeken om de effecten ervan nauwkeurig in kaart te brengen. Deze lijst en de criteria missen de benodigde nuance die in de dagelijkse praktijk relevant is. We vragen dan ook uitdrukkelijk om zorgvuldig met de lijst om te gaan, misbruik ervan te voorkomen en steeds in contact met de beroepsverenigingen de lijst te gebruiken in beleidsvoorbereiding en -besluitvorming. 

De criteria voor de lijst van kritieke geneesmiddelen zijn ontwikkeld op basis van een evaluatie van andere methodieken en criteria, zoals die zijn gebruikt bij de Europese Union List of Critical Medicines, de lijsten van essentiële geneesmiddelen van Noorwegen, Denemarken en Frankrijk, maar ook eerdere Nederlandse trajecten zoals van de SWAB. Documenten zijn geanalyseerd en in overleg met de projectgroep zijn aanpassingen doorgevoerd. Subjectiviteit en discussies kunnen gezien de complexiteit nooit uitgesloten worden.

Het LCG-projectteam heeft beoordelingen verwerkt, als ze voorzien waren van een passende motivatie/argumentatie. Bij twijfel is de projectgroep geraadpleegd. Als de uitkomst niet in lijn leek met de criteria, hebben we contact gezocht met de beoordelaar(s). Bij tegengestelde beoordelingen, is over het algemeen de zwaarste beoordeling gehonoreerd.

Geneesmiddelen die op de lijst ontbreken en voldoen aan de criteria voor opname op de Nederlandse lijst van kritieke geneesmiddelen kunnen bij het LCG (lijstkritiekegeneesmiddelen@lcg.nl) gemeld worden met argumentatie/motivatie.